Η Ιστορία
Η Ζάκρος, στην ανατολική άκρη της Κρήτης παίρνει, κατά πάσα πιθανότητα, το όνομα της από την προελληνική λέξη «άκρο». Σημαντικό εμπορικό κέντρο στη Μινωική περίοδο, υπήρξε το λιμάνι μέσω του οποίου οι Μινωίτες έκαναν το εμπόριο σε όλη την ανατολική Μεσόγειο. Ιδιαίτερης αρχαιολογικής σημασίας είναι τα ερείπια του ανακτόρου που ανακαλύφθηκαν στον μυχό του κόλπου της Κάτω Ζάκρου.
Η περιοχή παρακολούθησε την παρακμή του Μινωικού πολιτισμού που προήλθε κατά πάσα πιθανότητα από την καταστροφική έκρηξη του ηφαιστείου της Θήρας. Την Κρήτη την εποίκισαν οι Αχαιοί και στην συνέχεια με βιαιότερο τρόπο οι Δωριείς. Κατά την κατάληψη του νησιού από τους τελευταίους, στην ευρύτερη περιοχή της Ζάκρου κατέφυγαν οι τελευταίοι Μινωίτες.
Στους Μεσαιωνικούς χρόνους υπήρξε τμήμα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και με την παρακμή της πέρασε στα χέρια των Βενετών και ύστερα των Τούρκων.
Σημείο ορόσημο για την περιοχή είναι το 1961 οπότε και αρχίζει η συστηματική ανασκαφή που έφερε στο φως το τέταρτο σε μέγεθος Μινωικό ανάκτορο της Κρήτης και έκανε τη Ζάκρο τόπο επίσκεψης απ’ όλο τον κόσμο.
Το Ελαιόλαδο
Η καλλιέργεια της ελιάς στην ανατολική Κρήτη χάνεται στο χρόνο και ανάγεται στη Μινωική εποχή. Το πρώτο εύρημα που την τεκμηριώνει είναι το κύπελλο προσφοράς γεμάτο με, τις σχεδόν άψογα διατηρημένες, ελιές που βρέθηκε στο ανάκτορο της Κάτω Ζάκρου κατά τις ανασκαφές το 1963.
Το τοπικό κλίμα και η σχετική υδρολογική επάρκεια σε σχέση με άλλες περιοχές ευνοούν την ευδοκίμηση του δέντρου. Τα ελαιόδεντρα ήταν αυτοφυείς αγριελιές που δέχτηκαν εμβολιασμό. Σήμερα σώζονται υπεραιωνόβιες ελιές από τον 16ο και 17ο αιώνα.
Μέχρι τον 19ο αιώνα οι κύριες ασχολίες των κατοίκων ήταν η κτηνοτροφία και η καλλιέργεια σιτηρών. Το παραγόμενο σε πρωτόγονα λιοτρίβια ελαιόλαδο προορίζοντας για οικογενειακή κατανάλωση. Η πρώτη στροφή στην ελαιοκαλλιέργεια συμβαίνει τη δεκαετία του 1830-40 ως παρεπόμενο της ανάπτυξης της σαπωνοποιίας. Η πρώτη αυτή αλλαγή φέρνει την κατασκευή καινούργιων ελαιοτριβείων και τη φύτευση νέων ελαιώνων. Στις αρχές του 20ου αιώνα αναπτύσσεται το εμπόριο λαδιού. Το δεύτερο μεγάλο άλμα πραγματοποιείται μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο με εκτεταμένες εκχερσώσεις, χρήση λιπασμάτων και ψεκασμούς για τον δάκο. Το 1948 ιδρύεται ο Ελαιουργικός Συνεταιρισμός Ζάκρου και το 1949 λειτουργεί το πρώτο σύγχρονο εργοστάσιο ελαιουργίας. Η διάνοιξη οδικών συνδέσεων και ο εκσυγχρονισμός των δικτύων άρδευσης ενισχύουν την τοπική αγροτική οικονομία και η ελιά καθίσταται μονοκαλλιέργεια από τη δεκαετία του ’60 και μετά. Σήμερα στην περιοχή της Ζάκρου καλλιεργούνται περίπου 10.000 στρέμματα με 260.000 περίπου ελαιόδεντρα αποκλειστικά της «Κορωνέικης» ποικιλίας. Η ετήσια παραγωγή φτάνει τους 850 τόνους εξαιρετικού παρθένου ελαιόλαδου με πολύ χαμηλή οξύτητα, πλούσια αρώματα και εξαιρετικά οργανοληπτικά και χημικά χαρακτηριστικά.
Το λάδι της Σητείας έχει αναγνωριστεί ως ένα από τα καλύτερα της Μεσογείου, τοπικοί παραγωγοί έχουν βραβευθεί σε διεθνείς διαγωνισμούς και είναι το μοναδικό λάδι που έχει κερδίσει τον χαρακτηρισμό ΠΟΠ (Προστατευόμενη Ονομασία Προέλευσης) στην αγορά της Ιαπωνίας.
Ωστόσο, οι προκλήσεις δεν παύουν να υπάρχουν. Η κλιματική αλλαγή με τη δραματική μείωση των βροχοπτώσεων σε συνδυασμό με την εντατική καλλιέργεια εξαντλεί τον άλλοτε πλούσιο υδροφόρο ορίζοντα και γίνεται η βασική απειλή για το μέλλον της ελαιοκαλλιέργειας στην περιοχή. Επιπροσθέτως, η πρόσφατη απόφαση της Ευρωπαϊκής Ένωσης να επιτραπεί η τεχνητή προσθήκη φαινολών (δηλαδή των ευεργετικών ουσιών που εμπεριέχονται στο ελαιόλαδο) στα σπορέλαια, σίγουρα δημιουργεί συνθήκες αθέμιτου ανταγωνισμού για τους ελαιοπαραγωγούς.
Φύση
Η περιοχή της Σητείας –Ιτάνου –Ζάκρου είναι χαρακτηρισμένη από την UNESCO ως «Γεωπάρκο Σητείας». Περιλαμβάνει τις περιοχές της Σητείας, της Ίτανου, της Λεύκης και τις παράκτιες περιοχές από Βορρά προς Νότο, Ζάκρο, Παλαίκαστρο, Ζήρο, Ξερόκαμπο, Σίτανο και Καρύδι.
Στο Γεωπάρκο Σητείας υπάρχει πλούσια γεωκληρονομιά η οποία περιλαμβάνει τις βασικές αλπικές ενότητες της Κρήτης. Επίσης μεγάλες ιζηματογενείς σειρές από τις μεταλπικές ενότητες και ειδικότερα πετρώματα των περιόδων «μειόκαινο», «πλειόκαινο» και «πλειστόκαινο.
Εντός του Πάρκου έχουν αποτυπωθεί πάνω από 100 γεώτοποι, τοποθεσίες γεωλογικά σημαντικές και μνημεία της γεωκληρονομιάς, με εμφανίσεις πετρωμάτων και θέσεις πλούσιες σε απολιθώματα προσβάσιμες για τον επισκέπτη από μονοπάτια. Τα οικοσυστήματα της περιοχής είναι κυρίως θαμνότοποι, η χαμηλή βλάστηση που αποτελείται κυρίως από φρύγανα, αρωματικά φυτά και τα αντίστοιχα ασπόνδυλα, ερπετά και θηλαστικά που ζουν σε αυτές τις περιοχές. Μεγάλα δασικά οικοσυστήματα ή συστάδες δένδρων δεν υπάρχουν εκτός από το Φοινικόδασος του Βάι όπου κυριαρχεί ο φοίνικας του Θεόφραστου και τις συγκεντρώσεις πρίνων, πλατάνων και χαρουπιών μέσα σε φαράγγια και ρεματιές.
Η περιοχή λόγω της ιδιαίτερης γεωγραφικής της θέσης φιλοξενεί ένα μεγάλο αριθμό από τα χαρακτηριστικά ζώα του νησιού και ιδιαίτερα μεταναστευτικά πουλιά. Είκοσι από τα είδη των πτηνών που έχουν παρατηρηθεί στην περιοχή (αποδημητικά, επιδημητικά) βρίσκονται στο Κόκκινο Βιβλίο των απειλούμενων Σπονδυλόζωων της Ελλάδας. Από θηλαστικά, 14 είδη έχουν καταγραφεί στο Πάρκο, τα τέσσερα από αυτά είναι κητώδη, τα προστατευόμενα ρινοδέλφινο και μεσογειακή φώκια, το ζωνοδέλφινο και το κοινό δελφίνι. Από τα χερσαία θηλαστικά συναντάται ο λαγός, η νυφίτσα, το κουνάβι, ο ασβός, ενώ μέσα στα σπήλαια συναντούνται οι νυκτερίδες Pipistrellus savii που είναι προστατευόμενο είδος. Πολλά από τα οκτώ είδη ερπετών και δύο από τα τρία είδη αμφίβιων της περιοχής περιλαμβάνονται στην οδηγία 92/43 ΕΟΚ και στην Διεθνή Σύμβαση της Βέρνης.
Δραστηριότητες & Εναλλακτικός Τουρισμός
Η περιοχή έχει εξαιρετικές παραλίες όχι ιδιαίτερα πολυσύχναστες ενώ κάποιες που απαιτούν πεζοπορία για την πρόσβαση είναι ανέγγιχτες από την ανθρώπινη παρέμβαση.
Υπάρχουν πολλές δυνατότητες για πεζοπορία, ιδιαίτερα για διάσχιση των πολλών φαραγγιών χωρίς ιδιαίτερες τεχνικές δυσκολίες. Τα σημαντικότερα είναι των Χοχλακιών το οποίο μετά από μιας ώρας πεζοπορία καταλήγει σε υπέροχη ερημική παραλία και το εντυπωσιακό φαράγγι της Κάτω Ζάκρου ή αλλιώς «Φαράγγι των νεκρών». Στην είσοδο αυτού του φαραγγιού υπάρχει εξοπλισμένο αναρριχητικό πεδίο σε ασβεστολιθικό βράχο με μόνιμες ασφάλειες. Τα σπήλαια της περιοχής προσφέρονται για σπηλαιολογία. Στη Σητεία δραστηριοποιείται ο Φυσιολατρικός Ορειβατικός Σύλλογος Σητείας ο οποίος οργανώνει πεζοπορίες, διασχίσεις φαραγγιών και σπηλαιολογικές δραστηριότητες.
Ο κόλπος του Κουρεμένου είναι διεθνούς φήμης προορισμός για τους φίλους του surf καθώς έχει συνήθως πολύ καλές συνθήκες για τη δραστηριότητα, δυνατό αέρα και χαμηλό κυματισμό.
Στον ιστότοπο του Γεωπάρκου Σητείας ο επισκέπτης μπορεί να βρει ποδηλατικές διαδρομές που συνδυάζονται με σημεία γεωλογικού ενδιαφέροντος.
Συνολικά, η περιοχή της Σητείας είναι μια περιοχή μεγάλου γεωφυσικού και πολιτισμικού ενδιαφέροντος και ενδείκνυται για τους λάτρεις της φύσης, της αυθεντικότητας και για όσους θέλουν να γνωρίσουν τον γνήσιο κρητικό τρόπο ζωής.
Αν βρεθείτε στην περιοχή μας, μην διστάσετε να επικοινωνήσετε μαζί μας.
Θα χαρούμε να σας βοηθήσουμε να ανακαλύψετε τις κρυμμένες ομορφιές του τόπου μας!